Randomisatie
- Randomisatie compleet at random (no systematic allocation).
Simpele Randomisatie
Kan leiden tot verschillen in aantal subjecten per behandelingsarm
in 5% of van de steekproeven zien we een imbalans van
- minstens 60:40 in een studie met 100 subjecten, en
- van minstens 531:469 in een studie met 1000 subjecten.
The imbalans is niet problematisch, maar zorgt voor een verlies in precisie op de schatters (vb. gemiddelden).
Gebalanceerde Randomisatie
Gelijke aantallen van elke behandeling worden toegekend aan een blok van 2, 4 of meer subjecten.
- AB, (2) BA
- AABB, (2) ABAB, (3) ABBA, (4) BABA, (5) BAAB, (6) BBAA
- …
Gebalanceerde Randomisatie verzekert \(\pm\) gelijk aantal subjecten in elke behandelingsarm van het experiment (vb controle en behandelingsgroep).
Zorgt er niet voor dat we een gelijk aantal mannen en vrouwen hebben in elke groep, etc.
In kleine studies kunnen de groepen ongebalanceerd zijn in andere karakteristieken (e.g. gender, afkomst, leeftijd …)
Dat is niet problematisch omdat het at random gebeurt, maar het zorgt opnieuw voor een verlies in precisie.
Gestratificeerde Randomisatie
- De imbalans voor bijvoorbeeld gender kan worden vermeden door gestratificeerde randomisatie: gebalanceerde randomisatie per stratum
Steekproefgrootte
De steekproefgrootte is ook cruciaal
Eenzelfde proefopzet waarbij een steekproef uit dezelfde populatie wordt getrokken maar met meer subjecten \(\rightarrow\) Meer precieze resultaten (Zie introductie)
#Nood aan een goeie controle
Een goede controle groep is cruciaal.
Om het effect van een interventie te evalueren is het noodzakelijk om de behandelingsgroep te vergelijken met een controle groep.
We moeten ons bewust zijn van Confounding
Groepen in een observationele studie zijn dikwijls niet vergelijkbaar. Geavanceerde statistische methodel zijn nodig om causale verbanden te kunnen trekken.
Double blinding
Gerandomiseerde studies: random toewijzing van subjecten tot de verschillende behandelingsarmen van een studie \(\rightarrow\) vergelijkbare groepen.
Blok Designs
##Gene expression example
dm: diabetic medium, nd: non diabetic medium, co: control
4 bio-repeats, 2 technische repeats/biorep
dm: diabetic medium, nd: non diabetic medium, co: control
4 bio-reps, 2 techreps/biorep, 2 plates A & B
Treatment and plate almost entirely confounded
Randomised complete block designs
- Experimentele designs waarbij experimentele subjecten eerst worden opgedeeld in blokken
- Vervolgens wordt elk niveau van de interventie binnen elk blok toepast en via randomisatie toegewezen.
- Dat kan b.v. d.m.v. gestratificeerde randomisatie: stratificatie volgens blokken
- Nuttig wanneer uitkomst sterk varieert tussen subjecten zodat interventie-effect moeilijk op te pikken is
- Als gegevens veel minder variabel zijn per blok, laat randomiseren van de interventie per blok toe om interventie-effect binnen blok te evalueren met veel minder ruis.
- Ook veel gebruikt bij technische variabiliteit.
- Vb grotere experimenten: meerdere celculturen nodig, niet alles kan tegelijk in lab, meerdere sequeneringsruns om genexpressie te meten
- Fluctuaties in de labo-condities , tussen celculturen of van sequeneringsrun tot sequeneringsrun zorgen voor extra technische ruis.
- Blokken (vb. tijdstippen, runs, celculturen) en behandelingen Randomiseren binnen elk blok
- Opnieuw interventie-effecten schatten met veel minder ruis.
LS0tCnRpdGxlOiAiMy4gRW5rZWxlIGNvbmNlcHRlbiB2YW4gZXhwZXJpbWVudGVlbCBkZXNpZ24iCmF1dGhvcjogIkxpZXZlbiBDbGVtZW50IgpkYXRlOiAic3RhdE9taWNzLCBHaGVudCBVbml2ZXJzaXR5IChodHRwczovL3N0YXRvbWljcy5naXRodWIuaW8pIgpvdXRwdXQ6CiAgICBodG1sX2RvY3VtZW50OgogICAgICBjb2RlX2Rvd25sb2FkOiB0cnVlCiAgICAgIHRoZW1lOiBjb3NtbwogICAgICB0b2M6IHRydWUKICAgICAgdG9jX2Zsb2F0OiB0cnVlCiAgICAgIGhpZ2hsaWdodDogdGFuZ28KICAgICAgbnVtYmVyX3NlY3Rpb25zOiB0cnVlCi0tLQoKYGBge3IgaW5jbHVkZT1GQUxTRX0Ka25pdHI6Om9wdHNfY2h1bmskc2V0KGluY2x1ZGUgPSBUUlVFLCBjb21tZW50ID0gTkEsIGVjaG8gPSBUUlVFLAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgbWVzc2FnZSA9IEZBTFNFLCB3YXJuaW5nID0gRkFMU0UpCmxpYnJhcnkodGlkeXZlcnNlKQpsaWJyYXJ5KE5IQU5FUykKYGBgCgpgYGB7ciBwb3AyU2FtcDJQb3BIMywgb3V0LndpZHRoPSc4MCUnLGZpZy5hc3A9LjgsIGZpZy5hbGlnbj0nY2VudGVyJyxlY2hvPUZBTFNFfQppZiAoInBpIiVpbiVscygpKSBybSgicGkiKQprb3B2b2V0ZXI8LWZ1bmN0aW9uKHgseSxhbmdsZT0wLGw9LjIsY2V4LmRvdD0uNSxwY2g9MTksY29sPSJibGFjayIpCnsKYW5nbGU9YW5nbGUvMTgwKnBpCnBvaW50cyh4LHksY2V4PWNleC5kb3QscGNoPXBjaCxjb2w9Y29sKQpsaW5lcyhjKHgseCtsKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkpLGMoeSx5K2wqc2luKC1waS8yK2FuZ2xlKSksY29sPWNvbCkKbGluZXMoYyh4K2wvMipjb3MoLXBpLzIrYW5nbGUpLHgrbC8yKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkrbC80KmNvcyhhbmdsZSkpLGMoeStsLzIqc2luKC1waS8yK2FuZ2xlKSx5K2wvMipzaW4oLXBpLzIrYW5nbGUpK2wvNCpzaW4oYW5nbGUpKSxjb2w9Y29sKQpsaW5lcyhjKHgrbC8yKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkseCtsLzIqY29zKC1waS8yK2FuZ2xlKStsLzQqY29zKHBpK2FuZ2xlKSksYyh5K2wvMipzaW4oLXBpLzIrYW5nbGUpLHkrbC8yKnNpbigtcGkvMithbmdsZSkrbC80KnNpbihwaSthbmdsZSkpLGNvbD1jb2wpCmxpbmVzKGMoeCtsKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkseCtsKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkrbC8yKmNvcygtcGkvMitwaS80K2FuZ2xlKSksYyh5K2wqc2luKC1waS8yK2FuZ2xlKSx5K2wqc2luKC1waS8yK2FuZ2xlKStsLzIqc2luKC1waS8yK3BpLzQrYW5nbGUpKSxjb2w9Y29sKQpsaW5lcyhjKHgrbCpjb3MoLXBpLzIrYW5nbGUpLHgrbCpjb3MoLXBpLzIrYW5nbGUpK2wvMipjb3MoLXBpLzItcGkvNCthbmdsZSkpLGMoeStsKnNpbigtcGkvMithbmdsZSkseStsKnNpbigtcGkvMithbmdsZSkrbC8yKnNpbigtcGkvMi1waS80K2FuZ2xlKSksY29sPWNvbCkKfQoKcGFyKG1hcj1jKDAsMCwwLDApLG1haT1jKDAsMCwwLDApKQpwbG90KDAsMCx4bGFiPSIiLHlsYWI9IiIseGxpbT1jKDAsMTApLHlsaW09YygwLDEwKSxjb2w9MCx4YXh0PSJub25lIix5YXh0PSJub25lIixheGVzPUZBTFNFKQpyZWN0KDAsNiwxMCwxMCxib3JkZXI9InJlZCIsbHdkPTIpCnRleHQoLjUsOCwicG9wdWxhdGlvbiIsc3J0PTkwLGNvbD0icmVkIixjZXg9MikKc3ltYm9scyAoMywgOCwgY2lyY2xlcz0xLjUsIGNvbD0icmVkIixhZGQ9VFJVRSxmZz0icmVkIixpbmNoZXM9RkFMU0UsbHdkPTIpCnNldC5zZWVkKDMzMCkKZ3JpZD1zZXEoMCwxLjMsLjAxKQoKZm9yIChpIGluIDE6NTApCnsKCWFuZ2xlMT1ydW5pZihuPTEsbWluPTAsbWF4PTM2MCkKCWFuZ2xlMj1ydW5pZihuPTEsbWluPTAsbWF4PTM2MCkKCXJhZGl1cz1zYW1wbGUoZ3JpZCxwcm9iPWdyaWReMipwaS9zdW0oZ3JpZF4yKnBpKSxzaXplPTEpCglrb3B2b2V0ZXIoMytyYWRpdXMqY29zKGFuZ2xlMS8xODAqcGkpLDgrcmFkaXVzKnNpbihhbmdsZTEvMTgwKnBpKSxhbmdsZT1hbmdsZTIpCn0KdGV4dCg3LjUsOCwiTGVuZ3RlIGluIHBvcHVsYXRpZSIsY29sPSJyZWQiLGNleD0xLjIpCgpyZWN0KDAsMCwxMCw0LGJvcmRlcj0iYmx1ZSIsbHdkPTIpCnRleHQoLjUsMiwic2FtcGxlIixzcnQ9OTAsY29sPSJibHVlIixjZXg9MikKc3ltYm9scyAoMywgMiwgY2lyY2xlcz0xLjUsIGNvbD0icmVkIixhZGQ9VFJVRSxmZz0iYmx1ZSIsaW5jaGVzPUZBTFNFLGx3ZD0yKQpmb3IgKGkgaW4gMDoyKQoJZm9yIChqIGluIDA6NCkKewoKCWtvcHZvZXRlcigyLjEraiooMy45LTIuMSkvNCwxLjEraSkKfQp0ZXh0KDcuNSwyLCJMZW5ndGUgaW4gc2FtcGxlIixjb2w9ImJsdWUiLGNleD0xLjIpCgphcnJvd3MoMyw1LjksMyw0LjEsY29sPSJibGFjayIsbHdkPTMpCmFycm93cyg3LDQuMSw3LDUuOSxjb2w9ImJsYWNrIixsd2Q9MykKdGV4dCgxLjUsNSwiRVhQLiBERVNJR04gKDEpIixjb2w9ImJsYWNrIixjZXg9MS4yKQp0ZXh0KDguNSw1LCJTQ0hBVFRJTkcgJlxuSU5GRVJFTlRJRSAoMykiLGNvbD0iYmxhY2siLGNleD0xLjIpCnRleHQoNy41LC41LCJEQVRBIEVYUExPUkFUSUUgJlxuQkVTQ0hSSUpWRU5ERSBTVEFUSVNUSUVLICgyKSIsY29sPSJibGFjayIsY2V4PTEuMikKYGBgCgotLS0KCiMgUmFuZG9taXNhdGllCgotIFJhbmRvbWlzYXRpZSBjb21wbGVldCBhdCByYW5kb20gKG5vIHN5c3RlbWF0aWMgYWxsb2NhdGlvbikuCgojIyBTaW1wZWxlIFJhbmRvbWlzYXRpZQoKLSBLYW4gbGVpZGVuIHRvdCB2ZXJzY2hpbGxlbiBpbiBhYW50YWwgc3ViamVjdGVuIHBlciAgYmVoYW5kZWxpbmdzYXJtCgotIGluIDUlIG9mIHZhbiBkZSBzdGVla3Byb2V2ZW4gemllbiB3ZSBlZW4gaW1iYWxhbnMgdmFuCiAgICAtIG1pbnN0ZW5zIDYwOjQwIGluIGVlbiBzdHVkaWUgbWV0IDEwMCBzdWJqZWN0ZW4sIGVuCiAgICAtIHZhbiBtaW5zdGVucyA1MzE6NDY5IGluIGVlbiBzdHVkaWUgbWV0IDEwMDAgc3ViamVjdGVuLgoKLSBUaGUgaW1iYWxhbnMgaXMgbmlldCBwcm9ibGVtYXRpc2NoLCBtYWFyIHpvcmd0IHZvb3IgZWVuIHZlcmxpZXMgaW4gcHJlY2lzaWUgb3AgZGUgc2NoYXR0ZXJzICh2Yi4gZ2VtaWRkZWxkZW4pLgoKLS0tCgojIyBHZWJhbGFuY2VlcmRlIFJhbmRvbWlzYXRpZQoKLSBHZWxpamtlIGFhbnRhbGxlbiB2YW4gZWxrZSBiZWhhbmRlbGluZyB3b3JkZW4gdG9lZ2VrZW5kIGFhbiBlZW4gYmxvayB2YW4gMiwgNCBvZiBtZWVyIHN1YmplY3Rlbi4KICAgIC0gKDEpIEFCLCAoMikgQkEKICAgIC0gKDEpIEFBQkIsICgyKSBBQkFCLCAoMykgQUJCQSwgKDQpIEJBQkEsICg1KSBCQUFCLCAoNikgQkJBQQogICAgLSAuLi4KCi0gR2ViYWxhbmNlZXJkZSBSYW5kb21pc2F0aWUgdmVyemVrZXJ0ICRccG0kIGdlbGlqayBhYW50YWwgc3ViamVjdGVuIGluIGVsa2UgYmVoYW5kZWxpbmdzYXJtIHZhbiBoZXQgZXhwZXJpbWVudCAodmIgY29udHJvbGUgZW4gYmVoYW5kZWxpbmdzZ3JvZXApLgoKLSBab3JndCBlciBuaWV0IHZvb3IgZGF0IHdlIGVlbiBnZWxpamsgYWFudGFsIG1hbm5lbiBlbiB2cm91d2VuIGhlYmJlbiBpbiBlbGtlIGdyb2VwLCBldGMuICAKCi0gSW4ga2xlaW5lIHN0dWRpZXMga3VubmVuIGRlIGdyb2VwZW4gb25nZWJhbGFuY2VlcmQgemlqbiBpbiBhbmRlcmUga2FyYWt0ZXJpc3RpZWtlbiAoZS5nLiBnZW5kZXIsIGFma29tc3QsIGxlZWZ0aWpkIC4uLikKCi0gRGF0IGlzIG5pZXQgcHJvYmxlbWF0aXNjaCBvbWRhdCBoZXQgYXQgcmFuZG9tIGdlYmV1cnQsIG1hYXIgaGV0IHpvcmd0IG9wbmlldXcgdm9vciBlZW4gdmVybGllcyBpbiBwcmVjaXNpZS4KCi0tLQoKIyMgKipHZXN0cmF0aWZpY2VlcmRlIFJhbmRvbWlzYXRpZSoqCgotIERlIGltYmFsYW5zIHZvb3IgYmlqdm9vcmJlZWxkIGdlbmRlciBrYW4gd29yZGVuIHZlcm1lZGVuIGRvb3IgZ2VzdHJhdGlmaWNlZXJkZSByYW5kb21pc2F0aWU6IGdlYmFsYW5jZWVyZGUgcmFuZG9taXNhdGllIHBlciBzdHJhdHVtCgohW1N0cmF0aWZpZWQgUmFuZG9taXNhdGllXShodHRwczovL2dpdGh1Yi5jb20vc3RhdE9taWNzL3NiYzIwL3Jhdy9tYXN0ZXIvZmlndXJlcy9zdHJhdGlmaWNhdGlvbi5wbmcpeyB3aWR0aD01MCUgfQoKLS0tCgojIFN0ZWVrcHJvZWZncm9vdHRlCgotIERlIHN0ZWVrcHJvZWZncm9vdHRlIGlzIG9vayBjcnVjaWFhbAoKLSBFZW56ZWxmZGUgcHJvZWZvcHpldCB3YWFyYmlqIGVlbiBzdGVla3Byb2VmIHVpdCBkZXplbGZkZSBwb3B1bGF0aWUgd29yZHQgZ2V0cm9ra2VuIG1hYXIgbWV0IG1lZXIgc3ViamVjdGVuICRccmlnaHRhcnJvdyQgTWVlciBwcmVjaWV6ZSByZXN1bHRhdGVuIChaaWUgaW50cm9kdWN0aWUpCgotLS0KCiNOb29kIGFhbiBlZW4gZ29laWUgY29udHJvbGUKCi0gRWVuIGdvZWRlIGNvbnRyb2xlIGdyb2VwIGlzIGNydWNpYWFsLgoKLSBPbSBoZXQgZWZmZWN0IHZhbiBlZW4gaW50ZXJ2ZW50aWUgdGUgZXZhbHVlcmVuIGlzIGhldCBub29kemFrZWxpamsgb20gZGUgYmVoYW5kZWxpbmdzZ3JvZXAgdGUgdmVyZ2VsaWprZW4gbWV0IGVlbiBjb250cm9sZSBncm9lcC4KCi0gV2UgbW9ldGVuIG9ucyBiZXd1c3QgemlqbiB2YW4gQ29uZm91bmRpbmcKCi0gR3JvZXBlbiBpbiBlZW4gb2JzZXJ2YXRpb25lbGUgc3R1ZGllIHppam4gZGlrd2lqbHMgbmlldCB2ZXJnZWxpamtiYWFyLiBHZWF2YW5jZWVyZGUgc3RhdGlzdGlzY2hlIG1ldGhvZGVsIHppam4gbm9kaWcgb20gY2F1c2FsZSB2ZXJiYW5kZW4gdGUga3VubmVuIHRyZWtrZW4uCgotIERvdWJsZSBibGluZGluZwoKLSBHZXJhbmRvbWlzZWVyZGUgc3R1ZGllczogcmFuZG9tIHRvZXdpanppbmcgdmFuIHN1YmplY3RlbiB0b3QgZGUgdmVyc2NoaWxsZW5kZSBiZWhhbmRlbGluZ3Nhcm1lbiB2YW4gZWVuIHN0dWRpZSAkXHJpZ2h0YXJyb3ckIHZlcmdlbGlqa2JhcmUgZ3JvZXBlbi4KCi0tLQoKIyBCbG9rIERlc2lnbnMKCiMjR2VuZSBleHByZXNzaW9uIGV4YW1wbGUKCi0gZG06IGRpYWJldGljIG1lZGl1bSwgbmQ6IG5vbiBkaWFiZXRpYyBtZWRpdW0sIGNvOiBjb250cm9sCi0gNCBiaW8tcmVwZWF0cywgMiB0ZWNobmlzY2hlIHJlcGVhdHMvYmlvcmVwCiFbXShodHRwczovL2dpdGh1Yi5jb20vc3RhdE9taWNzL3NiYzIwL3Jhdy9tYXN0ZXIvZmlndXJlcy9xcGNyQmFkRGVzaWduMS5wbmcpeyB3aWR0aD0xMDAlIH0KCi0gZG06IGRpYWJldGljIG1lZGl1bSwgbmQ6IG5vbiBkaWFiZXRpYyBtZWRpdW0sIGNvOiBjb250cm9sCi0gNCBiaW8tcmVwcywgMiB0ZWNocmVwcy9iaW9yZXAsIDIgcGxhdGVzIEEgJiBCCi0gVHJlYXRtZW50IGFuZCBwbGF0ZSBhbG1vc3QgZW50aXJlbHkgY29uZm91bmRlZAoKIVtdKGh0dHBzOi8vZ2l0aHViLmNvbS9zdGF0T21pY3Mvc2JjMjAvcmF3L21hc3Rlci9maWd1cmVzL3FwY3JCYWREZXNpZ24yLnBuZyl7IHdpZHRoPTEwMCUgfQoKIyMgTmF0dXJlIG1ldGhvZHM6IFBvaW50cyBvZiBzaWduaWZpY2FuY2UgLSBCbG9ja2luZwoKIVtdKGh0dHBzOi8vd3d3Lm5hdHVyZS5jb20vYXJ0aWNsZXMvbm1ldGguMzAwNS5wZGYpeyB3aWR0aD0xMDAlIH0KCgotLS0KCiMjIFJhbmRvbWlzZWQgY29tcGxldGUgYmxvY2sgZGVzaWducwoKLSBFeHBlcmltZW50ZWxlIGRlc2lnbnMgd2FhcmJpaiBleHBlcmltZW50ZWxlIHN1YmplY3RlbiBlZXJzdCB3b3JkZW4gb3BnZWRlZWxkIGluIGJsb2trZW4KLSBWZXJ2b2xnZW5zIHdvcmR0IGVsayBuaXZlYXUgdmFuIGRlIGludGVydmVudGllIGJpbm5lbiBlbGsgYmxvayB0b2VwYXN0IGVuIHZpYSByYW5kb21pc2F0aWUgdG9lZ2V3ZXplbi4KLSBEYXQga2FuIGIudi4gZC5tLnYuIGdlc3RyYXRpZmljZWVyZGUgcmFuZG9taXNhdGllOiBzdHJhdGlmaWNhdGllIHZvbGdlbnMgYmxva2tlbgotIE51dHRpZyB3YW5uZWVyIHVpdGtvbXN0IHN0ZXJrIHZhcmllZXJ0IHR1c3NlbiBzdWJqZWN0ZW4gem9kYXQgaW50ZXJ2ZW50aWUtZWZmZWN0IG1vZWlsaWprIG9wIHRlIHBpa2tlbiBpcwotIEFscyBnZWdldmVucyB2ZWVsIG1pbmRlciB2YXJpYWJlbCB6aWpuIHBlciBibG9rLCBsYWF0IHJhbmRvbWlzZXJlbiB2YW4gZGUgaW50ZXJ2ZW50aWUgcGVyIGJsb2sgdG9lIG9tICBpbnRlcnZlbnRpZS1lZmZlY3QgYmlubmVuIGJsb2sgdGUgZXZhbHVlcmVuIG1ldCB2ZWVsIG1pbmRlciBydWlzLgotIE9vayB2ZWVsIGdlYnJ1aWt0IGJpaiB0ZWNobmlzY2hlIHZhcmlhYmlsaXRlaXQuCiAgICAtIFZiIGdyb3RlcmUgZXhwZXJpbWVudGVuOiBtZWVyZGVyZSBjZWxjdWx0dXJlbiBub2RpZywgbmlldCBhbGxlcyBrYW4gdGVnZWxpamsgaW4gbGFiLCBtZWVyZGVyZSBzZXF1ZW5lcmluZ3NydW5zIG9tIGdlbmV4cHJlc3NpZSB0ZSBtZXRlbgogICAgLSBGbHVjdHVhdGllcyBpbiBkZSBsYWJvLWNvbmRpdGllcyAsIHR1c3NlbiBjZWxjdWx0dXJlbiBvZiB2YW4gc2VxdWVuZXJpbmdzcnVuIHRvdCBzZXF1ZW5lcmluZ3NydW4gem9yZ2VuIHZvb3IgZXh0cmEgdGVjaG5pc2NoZSBydWlzLgogICAgLSBCbG9ra2VuICh2Yi4gdGlqZHN0aXBwZW4sIHJ1bnMsIGNlbGN1bHR1cmVuKSBlbiBiZWhhbmRlbGluZ2VuIFJhbmRvbWlzZXJlbiBiaW5uZW4gZWxrIGJsb2sKICAgIC0gT3BuaWV1dyBpbnRlcnZlbnRpZS1lZmZlY3RlbiBzY2hhdHRlbiBtZXQgdmVlbCBtaW5kZXIgcnVpcy4KCi0tLQoKIyBbSG9tZV0oaHR0cHM6Ly9zdGF0b21pY3MuZ2l0aHViLmlvL3NiYzIwKSB7LX0K