1 Randomisatie

  • Randomisatie compleet at random (no systematic allocation).

1.1 Simpele Randomisatie

  • Kan leiden tot verschillen in aantal subjecten per behandelingsarm

  • in 5% of van de steekproeven zien we een imbalans van

    • minstens 60:40 in een studie met 100 subjecten, en
    • van minstens 531:469 in een studie met 1000 subjecten.
  • The imbalans is niet problematisch, maar zorgt voor een verlies in precisie op de schatters (vb. gemiddelden).


1.2 Gebalanceerde Randomisatie

  • Gelijke aantallen van elke behandeling worden toegekend aan een blok van 2, 4 of meer subjecten.

      1. AB, (2) BA
      1. AABB, (2) ABAB, (3) ABBA, (4) BABA, (5) BAAB, (6) BBAA
    • …
  • Gebalanceerde Randomisatie verzekert \(\pm\) gelijk aantal subjecten in elke behandelingsarm van het experiment (vb controle en behandelingsgroep).

  • Zorgt er niet voor dat we een gelijk aantal mannen en vrouwen hebben in elke groep, etc.

  • In kleine studies kunnen de groepen ongebalanceerd zijn in andere karakteristieken (e.g. gender, afkomst, leeftijd …)

  • Dat is niet problematisch omdat het at random gebeurt, maar het zorgt opnieuw voor een verlies in precisie.


1.3 Gestratificeerde Randomisatie

  • De imbalans voor bijvoorbeeld gender kan worden vermeden door gestratificeerde randomisatie: gebalanceerde randomisatie per stratum

Stratified Randomisatie


2 Steekproefgrootte

  • De steekproefgrootte is ook cruciaal

  • Eenzelfde proefopzet waarbij een steekproef uit dezelfde populatie wordt getrokken maar met meer subjecten \(\rightarrow\) Meer precieze resultaten (Zie introductie)


#Nood aan een goeie controle

  • Een goede controle groep is cruciaal.

  • Om het effect van een interventie te evalueren is het noodzakelijk om de behandelingsgroep te vergelijken met een controle groep.

  • We moeten ons bewust zijn van Confounding

  • Groepen in een observationele studie zijn dikwijls niet vergelijkbaar. Geavanceerde statistische methodel zijn nodig om causale verbanden te kunnen trekken.

  • Double blinding

  • Gerandomiseerde studies: random toewijzing van subjecten tot de verschillende behandelingsarmen van een studie \(\rightarrow\) vergelijkbare groepen.


3 Blok Designs

##Gene expression example

  • dm: diabetic medium, nd: non diabetic medium, co: control

  • 4 bio-repeats, 2 technische repeats/biorep

  • dm: diabetic medium, nd: non diabetic medium, co: control

  • 4 bio-reps, 2 techreps/biorep, 2 plates A & B

  • Treatment and plate almost entirely confounded

3.1 Nature methods: Points of significance - Blocking


3.2 Randomised complete block designs

  • Experimentele designs waarbij experimentele subjecten eerst worden opgedeeld in blokken
  • Vervolgens wordt elk niveau van de interventie binnen elk blok toepast en via randomisatie toegewezen.
  • Dat kan b.v. d.m.v. gestratificeerde randomisatie: stratificatie volgens blokken
  • Nuttig wanneer uitkomst sterk varieert tussen subjecten zodat interventie-effect moeilijk op te pikken is
  • Als gegevens veel minder variabel zijn per blok, laat randomiseren van de interventie per blok toe om interventie-effect binnen blok te evalueren met veel minder ruis.
  • Ook veel gebruikt bij technische variabiliteit.
    • Vb grotere experimenten: meerdere celculturen nodig, niet alles kan tegelijk in lab, meerdere sequeneringsruns om genexpressie te meten
    • Fluctuaties in de labo-condities , tussen celculturen of van sequeneringsrun tot sequeneringsrun zorgen voor extra technische ruis.
    • Blokken (vb. tijdstippen, runs, celculturen) en behandelingen Randomiseren binnen elk blok
    • Opnieuw interventie-effecten schatten met veel minder ruis.

LS0tCnRpdGxlOiAiMy4gRW5rZWxlIGNvbmNlcHRlbiB2YW4gZXhwZXJpbWVudGVlbCBkZXNpZ24iCmF1dGhvcjogIkxpZXZlbiBDbGVtZW50IgpkYXRlOiAic3RhdE9taWNzLCBHaGVudCBVbml2ZXJzaXR5IChodHRwczovL3N0YXRvbWljcy5naXRodWIuaW8pIgpvdXRwdXQ6CiAgICBodG1sX2RvY3VtZW50OgogICAgICBjb2RlX2Rvd25sb2FkOiB0cnVlCiAgICAgIHRoZW1lOiBjb3NtbwogICAgICB0b2M6IHRydWUKICAgICAgdG9jX2Zsb2F0OiB0cnVlCiAgICAgIGhpZ2hsaWdodDogdGFuZ28KICAgICAgbnVtYmVyX3NlY3Rpb25zOiB0cnVlCi0tLQoKYGBge3IgaW5jbHVkZT1GQUxTRX0Ka25pdHI6Om9wdHNfY2h1bmskc2V0KGluY2x1ZGUgPSBUUlVFLCBjb21tZW50ID0gTkEsIGVjaG8gPSBUUlVFLAogICAgICAgICAgICAgICAgICAgICAgbWVzc2FnZSA9IEZBTFNFLCB3YXJuaW5nID0gRkFMU0UpCmxpYnJhcnkodGlkeXZlcnNlKQpsaWJyYXJ5KE5IQU5FUykKYGBgCgpgYGB7ciBwb3AyU2FtcDJQb3BIMywgb3V0LndpZHRoPSc4MCUnLGZpZy5hc3A9LjgsIGZpZy5hbGlnbj0nY2VudGVyJyxlY2hvPUZBTFNFfQppZiAoInBpIiVpbiVscygpKSBybSgicGkiKQprb3B2b2V0ZXI8LWZ1bmN0aW9uKHgseSxhbmdsZT0wLGw9LjIsY2V4LmRvdD0uNSxwY2g9MTksY29sPSJibGFjayIpCnsKYW5nbGU9YW5nbGUvMTgwKnBpCnBvaW50cyh4LHksY2V4PWNleC5kb3QscGNoPXBjaCxjb2w9Y29sKQpsaW5lcyhjKHgseCtsKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkpLGMoeSx5K2wqc2luKC1waS8yK2FuZ2xlKSksY29sPWNvbCkKbGluZXMoYyh4K2wvMipjb3MoLXBpLzIrYW5nbGUpLHgrbC8yKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkrbC80KmNvcyhhbmdsZSkpLGMoeStsLzIqc2luKC1waS8yK2FuZ2xlKSx5K2wvMipzaW4oLXBpLzIrYW5nbGUpK2wvNCpzaW4oYW5nbGUpKSxjb2w9Y29sKQpsaW5lcyhjKHgrbC8yKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkseCtsLzIqY29zKC1waS8yK2FuZ2xlKStsLzQqY29zKHBpK2FuZ2xlKSksYyh5K2wvMipzaW4oLXBpLzIrYW5nbGUpLHkrbC8yKnNpbigtcGkvMithbmdsZSkrbC80KnNpbihwaSthbmdsZSkpLGNvbD1jb2wpCmxpbmVzKGMoeCtsKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkseCtsKmNvcygtcGkvMithbmdsZSkrbC8yKmNvcygtcGkvMitwaS80K2FuZ2xlKSksYyh5K2wqc2luKC1waS8yK2FuZ2xlKSx5K2wqc2luKC1waS8yK2FuZ2xlKStsLzIqc2luKC1waS8yK3BpLzQrYW5nbGUpKSxjb2w9Y29sKQpsaW5lcyhjKHgrbCpjb3MoLXBpLzIrYW5nbGUpLHgrbCpjb3MoLXBpLzIrYW5nbGUpK2wvMipjb3MoLXBpLzItcGkvNCthbmdsZSkpLGMoeStsKnNpbigtcGkvMithbmdsZSkseStsKnNpbigtcGkvMithbmdsZSkrbC8yKnNpbigtcGkvMi1waS80K2FuZ2xlKSksY29sPWNvbCkKfQoKcGFyKG1hcj1jKDAsMCwwLDApLG1haT1jKDAsMCwwLDApKQpwbG90KDAsMCx4bGFiPSIiLHlsYWI9IiIseGxpbT1jKDAsMTApLHlsaW09YygwLDEwKSxjb2w9MCx4YXh0PSJub25lIix5YXh0PSJub25lIixheGVzPUZBTFNFKQpyZWN0KDAsNiwxMCwxMCxib3JkZXI9InJlZCIsbHdkPTIpCnRleHQoLjUsOCwicG9wdWxhdGlvbiIsc3J0PTkwLGNvbD0icmVkIixjZXg9MikKc3ltYm9scyAoMywgOCwgY2lyY2xlcz0xLjUsIGNvbD0icmVkIixhZGQ9VFJVRSxmZz0icmVkIixpbmNoZXM9RkFMU0UsbHdkPTIpCnNldC5zZWVkKDMzMCkKZ3JpZD1zZXEoMCwxLjMsLjAxKQoKZm9yIChpIGluIDE6NTApCnsKCWFuZ2xlMT1ydW5pZihuPTEsbWluPTAsbWF4PTM2MCkKCWFuZ2xlMj1ydW5pZihuPTEsbWluPTAsbWF4PTM2MCkKCXJhZGl1cz1zYW1wbGUoZ3JpZCxwcm9iPWdyaWReMipwaS9zdW0oZ3JpZF4yKnBpKSxzaXplPTEpCglrb3B2b2V0ZXIoMytyYWRpdXMqY29zKGFuZ2xlMS8xODAqcGkpLDgrcmFkaXVzKnNpbihhbmdsZTEvMTgwKnBpKSxhbmdsZT1hbmdsZTIpCn0KdGV4dCg3LjUsOCwiTGVuZ3RlIGluIHBvcHVsYXRpZSIsY29sPSJyZWQiLGNleD0xLjIpCgpyZWN0KDAsMCwxMCw0LGJvcmRlcj0iYmx1ZSIsbHdkPTIpCnRleHQoLjUsMiwic2FtcGxlIixzcnQ9OTAsY29sPSJibHVlIixjZXg9MikKc3ltYm9scyAoMywgMiwgY2lyY2xlcz0xLjUsIGNvbD0icmVkIixhZGQ9VFJVRSxmZz0iYmx1ZSIsaW5jaGVzPUZBTFNFLGx3ZD0yKQpmb3IgKGkgaW4gMDoyKQoJZm9yIChqIGluIDA6NCkKewoKCWtvcHZvZXRlcigyLjEraiooMy45LTIuMSkvNCwxLjEraSkKfQp0ZXh0KDcuNSwyLCJMZW5ndGUgaW4gc2FtcGxlIixjb2w9ImJsdWUiLGNleD0xLjIpCgphcnJvd3MoMyw1LjksMyw0LjEsY29sPSJibGFjayIsbHdkPTMpCmFycm93cyg3LDQuMSw3LDUuOSxjb2w9ImJsYWNrIixsd2Q9MykKdGV4dCgxLjUsNSwiRVhQLiBERVNJR04gKDEpIixjb2w9ImJsYWNrIixjZXg9MS4yKQp0ZXh0KDguNSw1LCJTQ0hBVFRJTkcgJlxuSU5GRVJFTlRJRSAoMykiLGNvbD0iYmxhY2siLGNleD0xLjIpCnRleHQoNy41LC41LCJEQVRBIEVYUExPUkFUSUUgJlxuQkVTQ0hSSUpWRU5ERSBTVEFUSVNUSUVLICgyKSIsY29sPSJibGFjayIsY2V4PTEuMikKYGBgCgotLS0KCiMgUmFuZG9taXNhdGllCgotIFJhbmRvbWlzYXRpZSBjb21wbGVldCBhdCByYW5kb20gKG5vIHN5c3RlbWF0aWMgYWxsb2NhdGlvbikuCgojIyBTaW1wZWxlIFJhbmRvbWlzYXRpZQoKLSBLYW4gbGVpZGVuIHRvdCB2ZXJzY2hpbGxlbiBpbiBhYW50YWwgc3ViamVjdGVuIHBlciAgYmVoYW5kZWxpbmdzYXJtCgotIGluIDUlIG9mIHZhbiBkZSBzdGVla3Byb2V2ZW4gemllbiB3ZSBlZW4gaW1iYWxhbnMgdmFuCiAgICAtIG1pbnN0ZW5zIDYwOjQwIGluIGVlbiBzdHVkaWUgbWV0IDEwMCBzdWJqZWN0ZW4sIGVuCiAgICAtIHZhbiBtaW5zdGVucyA1MzE6NDY5IGluIGVlbiBzdHVkaWUgbWV0IDEwMDAgc3ViamVjdGVuLgoKLSBUaGUgaW1iYWxhbnMgaXMgbmlldCBwcm9ibGVtYXRpc2NoLCBtYWFyIHpvcmd0IHZvb3IgZWVuIHZlcmxpZXMgaW4gcHJlY2lzaWUgb3AgZGUgc2NoYXR0ZXJzICh2Yi4gZ2VtaWRkZWxkZW4pLgoKLS0tCgojIyBHZWJhbGFuY2VlcmRlIFJhbmRvbWlzYXRpZQoKLSBHZWxpamtlIGFhbnRhbGxlbiB2YW4gZWxrZSBiZWhhbmRlbGluZyB3b3JkZW4gdG9lZ2VrZW5kIGFhbiBlZW4gYmxvayB2YW4gMiwgNCBvZiBtZWVyIHN1YmplY3Rlbi4KICAgIC0gKDEpIEFCLCAoMikgQkEKICAgIC0gKDEpIEFBQkIsICgyKSBBQkFCLCAoMykgQUJCQSwgKDQpIEJBQkEsICg1KSBCQUFCLCAoNikgQkJBQQogICAgLSAuLi4KCi0gR2ViYWxhbmNlZXJkZSBSYW5kb21pc2F0aWUgdmVyemVrZXJ0ICRccG0kIGdlbGlqayBhYW50YWwgc3ViamVjdGVuIGluIGVsa2UgYmVoYW5kZWxpbmdzYXJtIHZhbiBoZXQgZXhwZXJpbWVudCAodmIgY29udHJvbGUgZW4gYmVoYW5kZWxpbmdzZ3JvZXApLgoKLSBab3JndCBlciBuaWV0IHZvb3IgZGF0IHdlIGVlbiBnZWxpamsgYWFudGFsIG1hbm5lbiBlbiB2cm91d2VuIGhlYmJlbiBpbiBlbGtlIGdyb2VwLCBldGMuICAKCi0gSW4ga2xlaW5lIHN0dWRpZXMga3VubmVuIGRlIGdyb2VwZW4gb25nZWJhbGFuY2VlcmQgemlqbiBpbiBhbmRlcmUga2FyYWt0ZXJpc3RpZWtlbiAoZS5nLiBnZW5kZXIsIGFma29tc3QsIGxlZWZ0aWpkIC4uLikKCi0gRGF0IGlzIG5pZXQgcHJvYmxlbWF0aXNjaCBvbWRhdCBoZXQgYXQgcmFuZG9tIGdlYmV1cnQsIG1hYXIgaGV0IHpvcmd0IG9wbmlldXcgdm9vciBlZW4gdmVybGllcyBpbiBwcmVjaXNpZS4KCi0tLQoKIyMgKipHZXN0cmF0aWZpY2VlcmRlIFJhbmRvbWlzYXRpZSoqCgotIERlIGltYmFsYW5zIHZvb3IgYmlqdm9vcmJlZWxkIGdlbmRlciBrYW4gd29yZGVuIHZlcm1lZGVuIGRvb3IgZ2VzdHJhdGlmaWNlZXJkZSByYW5kb21pc2F0aWU6IGdlYmFsYW5jZWVyZGUgcmFuZG9taXNhdGllIHBlciBzdHJhdHVtCgohW1N0cmF0aWZpZWQgUmFuZG9taXNhdGllXShodHRwczovL2dpdGh1Yi5jb20vc3RhdE9taWNzL3NiYzIwL3Jhdy9tYXN0ZXIvZmlndXJlcy9zdHJhdGlmaWNhdGlvbi5wbmcpeyB3aWR0aD01MCUgfQoKLS0tCgojIFN0ZWVrcHJvZWZncm9vdHRlCgotIERlIHN0ZWVrcHJvZWZncm9vdHRlIGlzIG9vayBjcnVjaWFhbAoKLSBFZW56ZWxmZGUgcHJvZWZvcHpldCB3YWFyYmlqIGVlbiBzdGVla3Byb2VmIHVpdCBkZXplbGZkZSBwb3B1bGF0aWUgd29yZHQgZ2V0cm9ra2VuIG1hYXIgbWV0IG1lZXIgc3ViamVjdGVuICRccmlnaHRhcnJvdyQgTWVlciBwcmVjaWV6ZSByZXN1bHRhdGVuIChaaWUgaW50cm9kdWN0aWUpCgotLS0KCiNOb29kIGFhbiBlZW4gZ29laWUgY29udHJvbGUKCi0gRWVuIGdvZWRlIGNvbnRyb2xlIGdyb2VwIGlzIGNydWNpYWFsLgoKLSBPbSBoZXQgZWZmZWN0IHZhbiBlZW4gaW50ZXJ2ZW50aWUgdGUgZXZhbHVlcmVuIGlzIGhldCBub29kemFrZWxpamsgb20gZGUgYmVoYW5kZWxpbmdzZ3JvZXAgdGUgdmVyZ2VsaWprZW4gbWV0IGVlbiBjb250cm9sZSBncm9lcC4KCi0gV2UgbW9ldGVuIG9ucyBiZXd1c3QgemlqbiB2YW4gQ29uZm91bmRpbmcKCi0gR3JvZXBlbiBpbiBlZW4gb2JzZXJ2YXRpb25lbGUgc3R1ZGllIHppam4gZGlrd2lqbHMgbmlldCB2ZXJnZWxpamtiYWFyLiBHZWF2YW5jZWVyZGUgc3RhdGlzdGlzY2hlIG1ldGhvZGVsIHppam4gbm9kaWcgb20gY2F1c2FsZSB2ZXJiYW5kZW4gdGUga3VubmVuIHRyZWtrZW4uCgotIERvdWJsZSBibGluZGluZwoKLSBHZXJhbmRvbWlzZWVyZGUgc3R1ZGllczogcmFuZG9tIHRvZXdpanppbmcgdmFuIHN1YmplY3RlbiB0b3QgZGUgdmVyc2NoaWxsZW5kZSBiZWhhbmRlbGluZ3Nhcm1lbiB2YW4gZWVuIHN0dWRpZSAkXHJpZ2h0YXJyb3ckIHZlcmdlbGlqa2JhcmUgZ3JvZXBlbi4KCi0tLQoKIyBCbG9rIERlc2lnbnMKCiMjR2VuZSBleHByZXNzaW9uIGV4YW1wbGUKCi0gZG06IGRpYWJldGljIG1lZGl1bSwgbmQ6IG5vbiBkaWFiZXRpYyBtZWRpdW0sIGNvOiBjb250cm9sCi0gNCBiaW8tcmVwZWF0cywgMiB0ZWNobmlzY2hlIHJlcGVhdHMvYmlvcmVwCiFbXShodHRwczovL2dpdGh1Yi5jb20vc3RhdE9taWNzL3NiYzIwL3Jhdy9tYXN0ZXIvZmlndXJlcy9xcGNyQmFkRGVzaWduMS5wbmcpeyB3aWR0aD0xMDAlIH0KCi0gZG06IGRpYWJldGljIG1lZGl1bSwgbmQ6IG5vbiBkaWFiZXRpYyBtZWRpdW0sIGNvOiBjb250cm9sCi0gNCBiaW8tcmVwcywgMiB0ZWNocmVwcy9iaW9yZXAsIDIgcGxhdGVzIEEgJiBCCi0gVHJlYXRtZW50IGFuZCBwbGF0ZSBhbG1vc3QgZW50aXJlbHkgY29uZm91bmRlZAoKIVtdKGh0dHBzOi8vZ2l0aHViLmNvbS9zdGF0T21pY3Mvc2JjMjAvcmF3L21hc3Rlci9maWd1cmVzL3FwY3JCYWREZXNpZ24yLnBuZyl7IHdpZHRoPTEwMCUgfQoKIyMgTmF0dXJlIG1ldGhvZHM6IFBvaW50cyBvZiBzaWduaWZpY2FuY2UgLSBCbG9ja2luZwoKIVtdKGh0dHBzOi8vd3d3Lm5hdHVyZS5jb20vYXJ0aWNsZXMvbm1ldGguMzAwNS5wZGYpeyB3aWR0aD0xMDAlIH0KCgotLS0KCiMjIFJhbmRvbWlzZWQgY29tcGxldGUgYmxvY2sgZGVzaWducwoKLSBFeHBlcmltZW50ZWxlIGRlc2lnbnMgd2FhcmJpaiBleHBlcmltZW50ZWxlIHN1YmplY3RlbiBlZXJzdCB3b3JkZW4gb3BnZWRlZWxkIGluIGJsb2trZW4KLSBWZXJ2b2xnZW5zIHdvcmR0IGVsayBuaXZlYXUgdmFuIGRlIGludGVydmVudGllIGJpbm5lbiBlbGsgYmxvayB0b2VwYXN0IGVuIHZpYSByYW5kb21pc2F0aWUgdG9lZ2V3ZXplbi4KLSBEYXQga2FuIGIudi4gZC5tLnYuIGdlc3RyYXRpZmljZWVyZGUgcmFuZG9taXNhdGllOiBzdHJhdGlmaWNhdGllIHZvbGdlbnMgYmxva2tlbgotIE51dHRpZyB3YW5uZWVyIHVpdGtvbXN0IHN0ZXJrIHZhcmllZXJ0IHR1c3NlbiBzdWJqZWN0ZW4gem9kYXQgaW50ZXJ2ZW50aWUtZWZmZWN0IG1vZWlsaWprIG9wIHRlIHBpa2tlbiBpcwotIEFscyBnZWdldmVucyB2ZWVsIG1pbmRlciB2YXJpYWJlbCB6aWpuIHBlciBibG9rLCBsYWF0IHJhbmRvbWlzZXJlbiB2YW4gZGUgaW50ZXJ2ZW50aWUgcGVyIGJsb2sgdG9lIG9tICBpbnRlcnZlbnRpZS1lZmZlY3QgYmlubmVuIGJsb2sgdGUgZXZhbHVlcmVuIG1ldCB2ZWVsIG1pbmRlciBydWlzLgotIE9vayB2ZWVsIGdlYnJ1aWt0IGJpaiB0ZWNobmlzY2hlIHZhcmlhYmlsaXRlaXQuCiAgICAtIFZiIGdyb3RlcmUgZXhwZXJpbWVudGVuOiBtZWVyZGVyZSBjZWxjdWx0dXJlbiBub2RpZywgbmlldCBhbGxlcyBrYW4gdGVnZWxpamsgaW4gbGFiLCBtZWVyZGVyZSBzZXF1ZW5lcmluZ3NydW5zIG9tIGdlbmV4cHJlc3NpZSB0ZSBtZXRlbgogICAgLSBGbHVjdHVhdGllcyBpbiBkZSBsYWJvLWNvbmRpdGllcyAsIHR1c3NlbiBjZWxjdWx0dXJlbiBvZiB2YW4gc2VxdWVuZXJpbmdzcnVuIHRvdCBzZXF1ZW5lcmluZ3NydW4gem9yZ2VuIHZvb3IgZXh0cmEgdGVjaG5pc2NoZSBydWlzLgogICAgLSBCbG9ra2VuICh2Yi4gdGlqZHN0aXBwZW4sIHJ1bnMsIGNlbGN1bHR1cmVuKSBlbiBiZWhhbmRlbGluZ2VuIFJhbmRvbWlzZXJlbiBiaW5uZW4gZWxrIGJsb2sKICAgIC0gT3BuaWV1dyBpbnRlcnZlbnRpZS1lZmZlY3RlbiBzY2hhdHRlbiBtZXQgdmVlbCBtaW5kZXIgcnVpcy4KCi0tLQoKIyBbSG9tZV0oaHR0cHM6Ly9zdGF0b21pY3MuZ2l0aHViLmlvL3NiYzIwKSB7LX0K